DE KRONIEK (Editie januari 2018)
De eerste tip van de sluier. die
kan worden opgelicht gunt ons een blik op de vroegst bekende datum: 20 februari 1656, het
huwelijk vam Gerrit Harmensz. met Aartje Jans van Beeck
(08-02-1656 te Buren). Een
jaar later worden beiden als lidmaat van de Gereformeerde Kerk in Buren aangenomen.
De eerste waar we iets meer van weten is Harmen
(ong.1655)
een van zijn zoons. Zijn 2e vrouw Anneke Heuven is in 1686 getuige bij een.
vaderschapszaak; en stuk land bij Erichem, dat aan beiden toebehoorde, moet in 1692 wegens
schulden bij executie worden geveild. Het famillegraf no. 35. waar o.a. dezelfde Anneke
begraven is moet ergens in de noordelijke zijbeuk van de kerk van Buren te lokaliseren
zijn.
Na de dood van Harmen in 1722 krijgt zijn zoon Jan (14-10-1660) het ernstig aan de
stok met zijn stiefmoeder Machteld de Wit, de 3e vrouw van zijn vader over de erfenis.
Beiden zijn voor de helft eigenaar geworden van het huis van Harmen, maar Machteld neemt
in 2e instantie geen genoegen met de aanvankelijk overeengekomen uitkoopsom, t.w. 8
Carolusguldens en verder in natura een bed, 2 dekens, een peluw en 2 hoofdkussens en 2
lakens met slopen. Ze wil meer, en, het geschil loopt zo hoog op, dat de partijen, nog
slechts met elkaar willen onderhandelen via een bemiddelaar. Uiteindelijk maken ze het af
op fl.18 extra.Onmiddellijk na het sluiten van deze overeenkomst verkoopt Jan het
betreffende huis voor fl 116 en 5 stuivers aan de bemiddelaar ! In het al eerder genoemde
familiegraf zijn nog 2 kinderen van deze Jan begraven.
Jan Harrmensz trouwde,
26 jaar oud, op 15-10-1713 in Buren
met
Paulina Rijken (VAN MAURIK),,
23 jaar oud, nadat zij op 16-09-1713 eerst in
Buren in
ondertrouw zijn gegaan. Een paar dagen later (23-9-1713) gingen ze ook in
Leiden in ondertrouw ! Hun echte huwelijk was op 15-10-1713 te Buren.
Het is nog een raadsel waarom ze ook in Leiden in ondertrouw zijn
gegaan. Had het iets te maken dat Jan misschien wist dat een zn opa of
grootvader uit Leiden kwam en "van Haarlem" heette ?? De doop van zijn
grootvader Geurt Hermensz is namelijk nog niet gevonden in Buren........Had
Jan nog familie in Leiden ? Of was het omdat Paulina werk had in Leiden ?
Bij zijn
huwelijk in 1713 zien we ineens de achternaam van Haarlem (en achternaam
van Maurik bij zijn vrouw)
Allereerste inschrijving in BUREN huwelijken
met de naam VAN HAARLEM.
Vanaf 1713 krijgen alle broers, zussen, neven
en nichten van Jan bij hun huwelijken de achternaam "van Haarlem".En dan
natuurlijk ook hun kinderen. Zelfs Jan's vader Harmen
Gerritsz neem bij zijn derde huwelijk (in 1721) de
achternaam van Haarlem aan.
Zijn oom Aart
(11-1-1665) was wever.
De eerstvolgende over wie wat meer te melden
valt is Rijk Aartsz (27-1-1695 Buren) Hij was metselaar en leidekker. In 1728 trad hij
op als getuige bij een moordproces. In 1740 evenwel bleek hij zelf betrokken bij de
diefstal van loden regenpijpen van het nu afgebroken kasteel van Buren. Dit was ontdekt
doordat de handlanger en collega van Rijk, Christiaan van Alphen (familie van zijn vrouw)
gesignaleerd was op weg naar Tiel met een deel van het lood, 6, geholpen door een zoon van
Rijk, Gerrit . Van Alphen werd levenslang verbannen, maar
Rijk was hem al hals over kop gesmeerd. Bij de behandeling van zijn zaak bij verstek kwam
ook weer naar boven, dat Rijk het jaar daarvoor een visnet had gestolen. Het slachtoffer
vond dat later terug, en deponeerde het voorlopig bij het Gerecht. Rijk had de brutalteit
zijn slachtoffer te komen vragen waar het net gebleven was, maar droop af, Toen hij hoorde
bij wie hij het af kon halen.
Dan volgt
zijn broer Gerrit Aarts (16-01-1701) .in 1720 trouwt hij
op 19 jarige leeftijd met
Cornelia van Kleef, een huwelijk zonder kinderen volgens de doopboeken van Buren. Kort
daarna echter al wordt hij uit Buren verbannen voor het leven op straffe des doods vanwege
een ruzie in de herberg, waarbij hij iemand doodstak .Dan horen we een paar
jaar niets van Gerrit maar in 1725 trouwt hij te Utrecht met Hermina
Heerepoot. Hij was toen soldaat onder ’t Regiment van
Baron van Amerongen.Wat er met Cornelia van Cleef is gebeurd weten we
(nog) niet. Gerrits eerste 3 kinderen worden in Buren geboren, zijn 4e kind
in Utrecht.
In 1723 trouwt Gerrit
Jansz (25-9-1698) van
Haarlem, van wie wordt vemeldt, dat hij uit Buren komt, met Trijntje Verkuyl uit
Buurmalsen (vlak bij Buren) .Dat gebeurt in Vianen nadat ze in Rotterdam zijn ondertrouwd
en daar ook gewoond te hebben (Gerrit woonde in de
Fonteinsteeg en Cornelia in de Wijnstraat).
Over deze Gerrit was verder vrij veel te vinden. Hij heeft veel gehandeld in huizen en
landerijen in Vianen (o.a. aan de Weesdijk en in de Kerk straat) en omgeving, en komt zo
ook veel voor op belastinglijsten. Zeer instructief is ook de uitvoering van de laatste
wil van zijn overleden 1e vrouw in 1749. die was vastgelegd in huwelijkse voorwaarden:het
uit betalen van fl 5,- uit de gemeenschappelijke boedel aan elk van de kinderen. Daarvoor
werd er een inventaris opgemaakt waarin o.a. voorkwamen: het huis plus huisraad. 1
koe" een drachtige vaars, 28 schapen met enkele lammeren en de mest in de
schaapsstal. Dit was overigens belast met een schuld van o.a. fl 40,- aan de winkelier, de
brouwer, de bakker en, de koeherder samen. Zelf is hij nog brouwersknecht geweest.Op hoge
leeftijd overleed hij, en werd met een rouwstoet van 56 man begraven in de Hervormde Kerk
van Vianen waar zijn grafsteen, een, hergebruikt exemplaar, nog te zien is in de
vloer in de NO-hoek, met het op schrift
472
GVanHaarlemDen
Ouden
|
De tak, waarvan Pieter
Aerts (20-04-1704) stamvader is, trok met hem naar Amsterdam, om daar voor het
grootste deel te blijven.
Gerrit van Haarlem (29-5-1733) was landbouwer; in 1784
had hij overstromingsproblemen.
Gerrit Jansz den Ouden's zoon,
Jan (4-10-1727 Vianen)
was meester chirurgijn. In het Vianen van de 18e eeuw stond de chirurgijn onder de
stadsdokter en waren zijn beperkte bevoegdheden nauwkeurig geregeld: het is enigszins te
vergelijken met een moderne EHBO 'er. Als bijbaan was hij van 1760 tot 1765 pachter van de
belastingen op koffie thee en Alcoholica in Vianen. In dit systeem haalde een particulier
voor de overheid de belastingen op, waarvan hij dan een deel mocht houden en de rest moest
afdragen. Doordat dit systeem misbruik in de hand werkte, zijn er na 1748, waarin het
Pachtersoproer in Amsterdam plaatsvond, wat verbeteringen in aangebracht. In 1786
vinden we de naam van Jan van Haarlem, terug onder een, anti-Oranje manifest van de
patriotten.We komen zijn naam ook regelmatig tegen bij transacties in huizen en op
onroerend goed-belastinglijsten- waarschijnlijk de reden, dat we zijn naamaantreffen onder
een petitie van huiseigenaren ter verlaging van belasting ( 1752).
Bij zijn dood in 1817 werd hij begraven in de ZO-hoek van de Hervormde Kerk in Vianen
(waar hij overigens diaken van was) in graf no. 480. onder een eveneens hergebruikte
grafsteen, met als huismerk (een soort wapen) een teken erin gehakt. Zijn vrouw
Jacoba Vierhout is in 1808 nog in het graf no. 472 van zijn vader begraven.
Zijn broer Gerrit
(de Jonge) (7-10-1736)
was broodbakker zoals blijkt uit een akte van verkoop van een huis door zijn vader aan
hem. In 1784 verkoopt zijn moeder hem en Jan een huis uit de nalatenschap van hun
vader.Het (gerechtelijk) huwelijk van de oudste zoon van Gerrit
ook Gerrit (23-10-1768) geheten werd geannuleerd toen, bleek, dat
hij en zijn bruid kortgeleden RK waren geworden hetgeen een, wettelijk beletse voor een huwelijk was. De facto stoorden
ze zich overigens niet aan de annulering. Gerrit (de Jonge)
overleed boven in de Lekpoort. Hij werd begraven met een stoet van 15 man.
Kasper van Haarlem (2-1-1774
Buurmalsen) was landbouwer.
Adrianus (4-11-1770
Vianen) begon zijn militaire carriere in 1789 als
huzaar. Hij deed mee aan bijna alle belangrijke wapenfeitén in de Franse tijd, waar
Nederlandse soldaten aan deelgenomen hebben, inclusief de veldtocht van Napoleon naar
Rusland. Hij staat in sommige van de archieven overigens foutief vermeld als geboren in
Emmerich. Voor zijn verleende diensten, in het leger ontving hij in 1814 het Kruis van de
Koning van Frankrijk.Hij werd als 1e luitenant gepensioneerd.
Ook zijn broer Nicolaas (23-6-1782
Vianen) [schijnt mee naar Rusland te zijn
gegaan en daar ook een onderscheiding aan te hebben overgehouden. Na af zwaaien oefende
hij overigens de vreedzame beroepen van hovenier en winkelïer uit.
Peter (27-2-1805
Buurmalsen) was landbouwer.
Gerrit (Gerardus) (4-3-1800 Woerden) kwam reeds op 11-jarige (!) leeftijd
in 1811 in het Franse leger als trompetier. In 1815 was hij zelf in Frankrijk.
Beroepsmilitair geworden, werd hij in 1827 overgeplaatst naar Indie vanwege de opstand van
Dipo Negoro, de zoon van de sultan van Jogjakarta. In 1830 keerde hij naar Nederland terug
als 1e luitenant en in 1831 werd hij voor zijn plichtsbetrachting in Indie onderscheiden
met" de militaire Willemsorde 4e klasse. Een jaar later ontving hij nog 2
(herinnerings) medailles voor resp. zijn deelname aan de Javaanse oorlog en de strijd
tegen de Belgen net zoals zijn neef Wilhelmus (11-1-1808 Vianen) . Uit
Gerrits
conduitestaat blijkt o.a. dat hij een voorbeeldig officier was met muzikaal talent. Pas in
1843 trouwde hij als gepensioneerd kapitein met Henrica Coolen, hoewel hij in 1834 een
zoon bij had gehad. Later verhuisde de familie naar Heesch. Zijn moeder Johanna
Nieuwenhuysen is overleden op het zg. "Kasteel" aldaar, een nu nog
bestaand, monumentaal gebouw dat op het ogenblik wordt gerestaureerd. De stiefdochter van
Gerrit uit een eerder huwelijk van Henrica., Apollonia had vanwege haar stiefvader de
bijnaam "Plon de Kapitein".
Van Wilhelmus(11-1-1808
Vianen ) Is het volgende
signalement bekend: van 1833: een rondgezicht, een dikke neus, en blond met blauwe ogen.
Van orgine was hij klompenmaker maar ook hij was als militair in Antwerpen bij de
Belgische opstand betrokken. Hij ontving daarvoor later het "metalen kruis" net
zoals zijn neef Gerrit (4-3-1800 Woerden).
Bij wijze van uitzondering hier ook iets over zijn vrouw Maria Popp.
Haar vader, Johann Christian Popp" was muzikant bij het regiment van Saksen-Gotha,
dat in 1744 was aangeworven ter versterking van het Staatse leger in de Oostenrijkse
Successie-oorlog. Vandaar dat van, dan af aan de naam "Heinrich" regelmatig in
deze tak voor gaat komen, waarschijnlijk de naam van een ander familielid in Duitsland.
Opmerkelijk is nog, dat er van Maria geen doopaantekening bleek te bestaan en zij dus
eigenlijk niet bestond, aangezien de doopboeken bij het samenstellen van de
bevolkingsregisters waren gebruikt in 1811, op last van Napoleon voor de conscriptie van
zijn soldaten. Daarvoor was er een moeizame rechtbankprocedure nodig om haar wettig met
Wilhelmus te kunnen laten trouwen.
Later hield Wilhelmus er een bodedienst op na en wel
met de hondekar. Hij ging daarmee o.a. regelmatig naar Amsterdam om daar geld op te halen
voor een notaris in Lexmond" en ook wel naar Utrecht en Gorinchen. Een aardige
anekdote is, dat hij de honden werkelijk aanspoorde met een worstaan een hengel, en door
steeds "katjes, katjes... " te roepen...
Adrianus (27-12-1819
Vianen) deed ook al aan klompenmaken net zoals
Johannes (21-5-1825 Vianen) zijn broer.
Gijsbert (26-10-1840 Zoelen) was achtereenvolgens arbeider en ook
broodbakker eveneens in Vianen, aardig hoe 2 takken elkaar daar weer treffen ! Een zoon
van hem Casper Dirk (13-7-1880 Heukelum) was walknecht bij het gemeenteveer
te Gorinchem.
Aart (12-11-1843
Buurmalsen) staat als arbeider vermeld. Hij deed dienst bij hetzelfde
onderdeel als Wilhelmus (11-1-1808
Vianen), alleen iets later. Volgens zijn
signalement had hij een grote neus en bruin haar.
Nicolaas Heinrich (21-2-1834
Vianen) heeft o.a. het vak van schoenmaker en
koper en blik slager uitgeoefend. Tussen 1870 en 1875 heeft hij de gasfabriek in Vianen
gekocht voor fl 2600,- of fl 2700,-. waar hij zelf als gasfitter heeft gewerkt.Na enkele
jaren heeft hij deze weer doorverkocht; sindsdien hij nog machinist geweest op het gemaal
bij Vianen. Hij schijnt nogal muzikaal ingesteld geweest te zijn; hij bespeelde de
klarinet, de piston en de trekharmonica, waar hij ook mee optrad. Toen zijn trekharmonica
lek raakte heeft hij er een orgeltje van gemaakt dat hij later als huwelijk cadeau aan
zijn zoon Willem en diens vrouw heeft gegeven.Hij woonde in de Kerkstraat in Vlanen in een
klein huisje met alkoven en een keuken in een uitbouw naar achteren. Hij had een werkbank
voorhet raam, want hij was zeer handig in het repareren van alles en nog wat.Hij was
tevens in het bezit van een fraaie Friese hangklok vermoedelijknog van zijn vader.
Merkwaardig genoeg was daar geen gas en dus moest de brandstof wel petroleum zijn: voor
zijn werk had hij zelf een grote petroleumlamp gemaakt.
Johannes Christiaan (5-6-1839
Vianen) was timmerman. Hij werkte samen met
een zekere Bas, eigenaar van hotel de Roos (later hotel Hartman) aan de Voorstraat en
degene aan wie Nicolaas Heinrich (21-2-1834 Vianen) de gasfabriek had
verkocht. Deze was ook goochelaar en kermisexploitant (in de winter)" en Johannes had
voor hein een "molen" gemaakt die zg. oude- in jonge vrouwen kon vermalen.
Nicolaas (5-3-1862 Vianen) uit het 2e huwelijk van Wilhelmus
(11-1-1808) werd ter onderscheiding van zijn halfbroer "grote"
Klaas (Nicolaas Heinrich 21-2-1834 Vianen) kleine" Klaas genoemd, hoewel hij een kop groter
was.' Deze werd later ober,zelfs eens in Berlijn. Later hield hij er een hotel op na in de
Kettingstraat te Den-Haag.
Bartholomeus Nicolaas (21-4-1849
Culemborg) was
alweer klompenmaker.
Gijsbert (14-4-1869
Heukelum)
was koffiehuisbediende, evenals zijn broer Jan Pieter (23-3-1875
Vianen).
Willem (3-11-1864 Vianen) voer aanvankelijk als
machinist op een sleepboot., o.a op Duitsland. Hij heeft ook nog op de boot van
Vreeswijk naax Rotterdam v.v van de rederij "Op de Lek". Nog later is bij naar
Schoonhoven verhuisd, waar hij voortaan op de wal bleef als machinist op de Loodwitfabriek
(nu nog bestaand)
Gijsbert (10-1-1895 Gorinchem) was accountant.
Nicolaas Heinrich (IX-26) was achtereenvolgens blekersknecht,
stoker bij de stoom- en chemische wasserij Fa. E. J. Dieben te Leiden (ook nog bestaand)
Hij heeft ook nog korte tijd aan de bouw van de Bijenkorf te Den Haag meegewerkt als
elektricien.
|